نقد روایت باطل "لانورث ما ترکنا صدقة" (قسمت چهارم)

قرطبی ار بزرگترین مفسران اهل سنت می نویسد:

وهذا نحو قول:" الْعُلَمَاءُ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ" وَیَحْتَمِلُ قَوْلُهُ عَلَیْهِ السَّلَامَ:" إِنَّا مَعْشَرَ الْأَنْبِیَاءِ لَا نُورَثُ" أَنْ یُرِیدَ أَنَّ ذَلِکَ مِنْ فِعْلِ الْأَنْبِیَاءِ وَسِیرَتِهِمْ، وَإِنْ کَانَ فِیهِمْ مَنْ وُرِثَ مَالُهُ کَزَکَرِیَّاءَ عَلَى أَشْهَرِ الْأَقْوَالِ فِیهِ، وَهَذَا کَمَا تَقُولُ: إِنَّا مَعْشَرَ الْمُسْلِمِینَ إِنَّمَا شَغَلَتْنَا الْعِبَادَةُ، وَالْمُرَادُ أَنَّ ذَلِکَ فِعْلُ الْأَکْثَرِ

و این مانند قول پیامبر است که فرمودند: "علماء وارثان انبیاء هستند" و این احتمال وجود دارد که قول پیامبر که فرمودند "ما انبیاء از خود ارثی باقی نمی گذاریم" منظورش این باشد که سیره ی انبیاء و عمل انبیاء چنین است هر چند که در بین آن ها کسانی بوده اند که مالشان را به ارث برده اند مانند زکریاء بنا بر مشهورترین اقوال در این زمینه و این مانند این است که بگویی ما مسلمانان کارمان عبادت است و منظور آن است که این کار بیشتر مسلمانان است. { یعنی این که مسلمانان کارهای دیگری غیر از عبادت را انجام دهند را نقض نمی کند}

الجامع لاحکام القرآن.ج16 ص113.ط موسسة الرسالة

ابوجعفر نحاس از علمای اهل سنت می نویسد:

فأما معنى یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ فللعلماء فیه ثلاثة أجوبة : قیل: هی وراثة نبوّة، وقیل: هی وراثة حکمة، وقیل: هی وراثة مال. فأما قولهم وراثة نبوة محال لأن النبوة لا تورث، ولو کانت تورث لقال قائل: الناس کلّهم ینسبون إلى نوح صلّى الله علیه وسلّم، وهو نبیّ مرسل. ووراثة الحکمة والعلم مذهب حسن. وفی الحدیث «العلماء ورثة الأنبیاء» وأما وراثة المال فلا یمتنع وإن کان قوم قد أنکروه لقول النبیّ صلى الله علیه وسلم: «لا نورث ما ترکنا صدقة» فهذا لا حجّة فیه لأن الواحد یخبر عن نفسه بإخبار الجمیع وقد یؤول هذا بمعنى لا نورث الذی ترکناه صدقة لأن النبیّ صلّى الله علیه وسلّم لم یخلف شیئا یورث عنه

اما معنی "یرثنی ویرث من آل یعقوب" علماء در مورد آن سه جواب دارند.گفته شده است که منظور میراث نبوت است و گفته شده است که منظور میراث حکمت است و گفته شده است که منظور میراث مال است.اما قول آنان که منظور میراث نبوت است،محال است چرا که نبوت به ارث نمی رسد و اگر به ارث می رسید گفته می شد که مردم تمامشان منتسب به نوح هستند چون او نبی مرسل است.و وراثت حکمت و علم قول و عقیده ی حسن است و در حدیث داریم که علماء وارثان انبیاء هستند و اما وراثت مال مانعی ندارد هرچند گروهی آن را به خاطر قول پیامبر (ص) که فرمودند "از خود ارث بر جای نمی گذاریم و آن چه باقی می گذاریم صدقه است" انکار کرده اند ام در این قول حجتی نیست چرا که یک نفر از خودش با صیغه ی جمع دیگران را آگاه می کند و این حدیث اینگونه تاویل می شود که آن چه را که به عنوان صدقه باقی گذاشته ایم به ارث نمی رسد چرا که پیامبر چیزی از خودش باقی نگذاشت که از او به ارث برسد

اعراب القرآن للنحاس.ص599.ط دارالمعرفة

همانطور که ملاحظه می فرمایید کلام نحاس در اینکه انبیاء نیز از خود ارث مالی بر جای می گذارند صریح و واضح است

ابن رشد قرطبی مالکی مذهب می نویسد:

{یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ} [مریم: 6] أی ولدا وارثا معینا یرث مالی ویرث من آل یعقوب النبوة

{یرثنی ویرث من آل یعقوب} (آیه ی 6 سوره ی مریم) یعنی این که فرزند و وارث مشخصی که از من مالم را و از آل یعقوب نبوت را به ارث ببرد

المقدمات الممهدات.ج3 ص131.ط دارالغرب الاسلامی

سرخسی نیز در کتاب المبسوط می نویسد:

(وَاسْتَدَلَّ) بَعْضُ مَشَایِخِنَا - رَحِمَهُمُ اللَّهُ - بِقَوْلِهِ - عَلَیْهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ - «إنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِیَاءِ لَا نُورَثُ مَا تَرَکْنَاهُ صَدَقَةٌ» فَقَالُوا مَعْنَاهُ مَا تَرَکْنَاهُ صدقة لَا یُورَثُ ذَلِکَ عَنَّا، وَلَیْسَ الْمُرَادُ أَنَّ أَمْوَالَ الْأَنْبِیَاءِ - عَلَیْهِمْ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ - لَا تُورَثُ، وَقَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى {وَوَرِثَ سُلَیْمَانُ دَاوُد} [النمل: 16]. وَقَالَ تَعَالَى {فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا} [مریم: 5] {یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ} [مریم: 6] فَحَاشَا أَنْ یَتَکَلَّمَ رَسُولُ اللَّهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ - بِخِلَافِ الْمُنَزَّلِ

و بعضی از مشایخ ما که خداوند آنان را رحمت کند چنین استدلال کرده اند که این قول پیامبر که " ما انبیاء ارث بر جای نمی گذاریم و آن چه باقی می گذاریم صدقه است " معنایش این است که آن چه به عنوان صدقه از خود بر جای می گذاریم به ارث نمی رسد و منظور این نیست که اموال انبیاء به ارث نمی رسد و خداوند در قرآن فرموده است {وَوَرِثَ سُلَیْمَانُ دَاوُد} [النمل: 16]. وَقَالَ تَعَالَى {فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا} [مریم: 5] {یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ} [مریم: 6] و حاشا که پیامبر بر خلاف قرآن سخن بگوید

المبسوط.ج12 ص29.ط دارالمعرفة

در پایان نیز به مطالبی اشاره می کنیم که احمد بن عبد العزیز القصیر وهابی آن را در کتابش آورده است:

وهناک عدد من المفسرین فسروا الآیات بإرث المال لا النبوة، لکن لم یجیبوا عن الحدیث، ومن هؤلاء:
ابن عباس، وأبو صالح، وعکرمة، والضحاک، والحسن البصری، وسفیان الثوری، وابن جریر. حیث قالوا فی تفسیر قوله تعالى: (یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ) قالوا: یرث من زکریا المال، ومن آل یعقوب النبوة. وعن الحسن فی قوله تعالى: (وَوَرِثَ سُلَیْمَانُ دَاوُودَ) قال: ورث المال والملک، لا النبوة والعلم

تعدادی از مفسرین وجود دارند که آیه را به ارث مال تفسیر کرده اند نه نبوت اما در مورد حدیث {حدیثی که ابوبکر آن را نقل کرده است} پاسخ نداده اند و این افراد عبارتند از:
ابن عباس،ابوصالح،عکرمة،ضحاک،حسن بصری،سفیان ثوری وابن جریر آن جا که در تفسیر این آیه (یرثنی ویرث من آل یعقوب) گفته اند : از زکریا مال را به ارث می برد و از آل یعقوب نبوت را و حسن بصری در مورد (وورث سلیمان داوود) گفته است : مال و فرمانروایی را به ارث برد نه نبوت و علم را

الاحادیث المشکلة الواردة فی تفسیر القرآن الکریم. ص348.ط دار ابن الجوزی

 
البته قصیری وهابی در ادامه انتساب این اقوال به ابن عباس و عکرمه و ضحاک و حسن بصری را رد می کند که ما شما را به مطالعه ی سه لینکی که در ابتدای مطلب قرار دادیم ارجاع می دهیم تا صحت و یا عدم صحت این ادعا را بهتر متوجه شوید

قیصری وهابی در ادامه می نویسد:

المذهب الثالث: أَنَّ الحدیث محمولٌ على أَنَّ ذلک هو الغالب من فعل الأنبیاء وسِیرَتِهم، ولا ینفی أَنْ یکون هناک من یُورَث، کزکریا علیه السلام. وهذا مذهب القاضی ابن عطیة، حیث قال - فی تفسیر قوله تعالى: (یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ) والأکثر من المفسرین على أنَّه أراد وراثة المال

قول سوم اینکه حدیث {منظور حدیث ابوبکر از پیامبر است} محمول بر این است که این امر فعل و سیره ی غالب انبیاء است و این را نفی نمی کند که پیامبر از خود ارث بر جای بگذارد مانند زکریا علیه السلام و این عقیده ی قاضی ابن عطیه است که در تفسیرش در مورد (یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ) گفته است "اکثر مفسرین بر این عقیده اند که منظور ارث مال است"

الاحادیث المشکلة الواردة فی تفسیر القرآن الکریم.ص349.ط دار ابن الجوزی

 

اما کلام جالب این وهابی راجع به این روایت:

 

الدلیل الخامس: أنَّه قد صح عن النبی - صلى الله علیه وسلم - أنه قال: "إنَّا مَعْشَرَ الْأَنْبِیَاءِ لاَ نُورَثُ"، وهذا اللفظ عامٌ فی جمیع الأنبیاء ولا یَحْتَمِلُ التخصیص، ولا یجوز تفسیر الآیات بمعنى یخالف هذا الحدیث

 

دلیل پنجم : از پیامبر (صلی الله علیه و آله) در حدیث صحیح ثابت شده است که فرمود "ما پیامبران از خود ارثی بر جای نمی گذاریم" و این لفظ در مورد همه ی انبیاء عمومیت دارد و احتمال تخصیص وجود ندارد و تفسیر آیات قرآن به گونه ای که با این حدیث مخالفت کند جایز نیست

 

الاحادیث المشکلة الواردة فی تفسیر الآیات القرآن الکریم.ص345.ط دار ابن الجوزی